Đề xuất đổi tên di tích quốc gia giếng cổ Gio An, Bộ VHTTDL nói gì?

Theo đó, Bộ VHTTDL cho biết, để có cơ sở xem xét đổi tên di tích quốc gia bảo đảm thống nhất với tên Di tích Quốc gia đặc biệt, UBND tỉnh Quảng Trị cần xây dựng hồ sơ khoa học Di tích Quốc gia đặc biệt đối với di tích giếng cổ Gio An, trong đó tập trung xác định lại tên gọi của di tích, gửi hồ sơ về Bộ VHTTDL để phối hợp Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia tổ chức thẩm định, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt theo đề nghị của tỉnh.

Giếng cổ Gio An là hệ thống dẫn nước tự nhiên, không có hệ thống xử lý nước. Vì vậy, tên gọi "Hệ thống khai thác và xử lý nước (14 giếng cổ)" là không phù hợp. Ảnh: Ngọc Vũ

Trước đó, UBND tỉnh Quảng Trị đề nghị Bộ VHTTDL đổi tên gọi di tích quốc gia "Hệ thống khai thác và xử lý nước (14 giếng cổ)" thành tên gọi "Hệ thống dẫn thủy cổ Gio An", thuộc xã Gio An, huyện Gio Linh.

Theo UBND tỉnh Quảng Trị, hệ thống các giếng cổ Gio An là những công trình dẫn thủy cổ, cung cấp nước cho sinh hoạt và sản xuất; từng giếng đơn lẻ đều có giá trị khảo cổ, văn hóa nghệ thuật độc đáo do người Chăm sáng tạo và được người Việt tiếp thu giữ gìn cho đến ngày nay.

Với các giá trị về lịch sử - văn hóa đó, hệ thống giếng cổ ở xã Gio An được công nhận là di tích quốc gia với tên gọi: "Hệ thống khai thác và xử lý nước (14 giếng cổ) thuộc xã Gio An, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị tại Quyết định số 08/2001/QĐ-VHTT ngày 13/3/2001 của Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ VHTTDL).

Ngày 23/9/2019, UBND tỉnh đã có tờ trình số 4344/TTr-UBND đề nghị Bộ VHTTDL xem xét cho phép lập hồ sơ xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt "Hệ thống công trình khai thác nước cổ vùng Quảng Trị".

Ngày 17/7/2020, Bộ VHTTDL đã có công văn số 2646/BVHTTDL-DSVH về việc chuẩn bị hồ sơ di tích quốc gia đặc biệt tỉnh Quảng Trị.

Giếng cổ Gio An cung cấp nguồn nước sạch để nông dân trồng rau xà lách xoong - đặc sản nổi tiếng cả nước. Ảnh: Ngọc Vũ.

Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu lập nhiệm vụ quy hoạch di tích quốc gia Hệ thống khai thác và xử lý nước (14 giếng cổ) ở Gio An và tiến tới xây dựng hồ sơ di tích quốc gia đặc biệt gửi Bộ VHTTDL trình Thủ tướng Chính phủ quyết định, thì nội hàm tên gọi "Hệ thống khai thác và xử lý nước (14 giếng cổ)" chưa phản ánh một cách đầy đủ tính chất, quy mô, ý nghĩa giá trị của di tích trên cả hai phương diện tính khoa học và thực tiễn.

Cánh đồng rau xà lách xoong ở xã Gio An là nhờ nước sạch từ giếng cổ nuôi dưỡng, tạo nên chất lượng tuyệt vời. Ảnh: Ngọc Vũ.

Ông Lê Đình Hào – Trưởng phòng quản lý Di sản văn hóa, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Trị lý giải, đến nay địa phương đã phát hiện nhiều hơn 14 giếng cổ tại xã Gio An. Vì vậy, nội hàm "14 giếng cổ" đã không phù hợp thực tiễn, quy mô, số lượng. Bên cạnh đó, nội hàm "xử lý nước" không phù hợp khoa học, bởi hệ thống giếng cổ Gio An không có hệ thống xử lý nước, mà đơn thuần chỉ là hệ thống dẫn nước từ trong lòng đất ra bên ngoài một cách tự nhiên.

Được biết, di tích quốc gia hệ thống giếng cổ Gio An nổi tiếng cả nước vì sự đặc biệt và lịch sử hàng ngàn năm tuổi đến nay nước vẫn ăm ắp, trong veo, mát lành. Từ nguồn nước quý này người dân xã Gio An đã trồng ra loại rau xà lách xoong (còn gọi là rau liệt) - đặc sản "vạn người mê.